Во која смисла вистината е сушто? Целата актуелност на вистината е актуелност на содржината на свеста. Јасно е, значи, дека да се верува во неа - значи да се претпоставува безусловна свест како вистински сушто и актуелно. Доколку на светот и не би постоеле психолошки субјекти кои би биле во состојба да забележуваат и да бидат свесни, сепак вистината постои; постојат, значи, некои содржини на свеста кои на себе носат печат на нужност, сеопштост и безусловност. Постои извесна надпсихолошка свест, безусловна и сеопшта како по форма, така и по содржина. Јас, како психолошки субјект, можам да бидам свесен за вистината само доколку сум, на овој или на оној начин причестен на таа свест.

Моите претстави и мненија постојат само условно. Кога мене нема да ме има и нив нема да ги има. Наспроти тоа, вистината е содржина на свеста која безусловно постои, дури и иако, нас луѓето, воопшто не не има. Вистината секогаш изразува вечно активна свест, макар таа и да била вистина за некој минлив факт. Или е вистината акт на безусловна свест, или таа воопшто не постои.

Да се биде свесен за било што - значи да се најде една вистина, една смисла на она што е предмет на свеста. Може да постои безгранично мноштво на наши човечки мненија и мисли, но вистина е - една за сите. Да се биде свесен - тоа значи, она за што сме свесни да го присоединиме на единствената сеобврзувачка смисла - вистината.

Дејноста на сеединствениот ум е непосредно сезнаење и севидување. Сеединиот ум гледа и знае, а ние луѓето низ него гледаме и покрај него стануваме с-весни. Во однос на нас честицата “с“ изразува условеност на нашата свест, нејзина зависност од безусловното севидување и сезнаење. Сеединствениот и апсолутен ум пак, не е од ништо условен, тој не зависи ни од што.

Испразноста ни станува неподнослива дури во споредба со смислата по која копнееме - инаку не би ја препознале. Бесцелноста и вечните повторувања на животот предизвикуваат во нас тага, токму затоа што нашиот живот е стремење кон целта, кон смислата. Тој наш копнеж по смисла секогаш е стремење напред и во вис. Поради тоа, не жалости тоа вечно кружење кое покажува дека во светот не постои движење напред, дека нема воздигнување од еден степен на друг и дека постои бесмислено талкање во место. Душата жаднее за вознес и затоа и е толку неподносливо тоа сеопшто движење - во едно рамниште.

Свесно или несвесно, јас со целото свое битие ја барам таа смисла, живата надеж во некој крај на секое животно стремење - крај во смисла на животна полнотија. Испразноста која ја согледувам ми е неподнослива во споредба со тој крај по кој залудно трагам. Неподнослива е прелагата, неподносливо е разочарувањето. Меѓутоа, разочарувањето не би било можно ако во ризниците на мојата душа, во нејзината потсвесна длабочина, не би живеела некоја и на мене самиот непозната привлечност, исчекување на некоја цел, крај и смисла; само кога ќе ја споредам стварноста со таа цел, јас можам да почувствувам болка и тага. Како што човечкото уво не го забележува фалширањето, доколку не чувствува хармонија, така ни нашата мисла не би можела да биде свесна за бесмислата, ако не би била озарена со некоја смисла.

Доброволното страдание на Богочовекот и воскресението како негова последица - ете го единственото на светот откровение на светската смисла, низ кое таа смисла може да биде потврдена. Кобното раздвојување на светот од Бога - ете во што е основната невистина на неговото постоење. Таа невистина се изразува низ егоизмот својствен на секоја творба, низ тежнението сопствениот живот и сопствената волја да се постават како нешто највисоко и безусловно.

Првото во што мора да се покаже соединувањето на творбата со Бога, и според тоа, остварувањето на безусловната смисла и вистина во светот, е - потполното внатрешно надминување на тварниот (распадливиот) егоизам, одрекувањето на творбата од сопствената волја и нејзиното потполно, несебично предавање на Бога. Тоа е одлука да не се поседува сопствениот живот и да се живее исклучително со божествен живот; да се постане божествен сад.

Во таа вистина се поврзуваат двата животни патишта - и хоризонталната и вертикалната линија на животот. Во тоа обединување на двете линии се наоѓа самата суштина на христијанството.

Да се мисли неговата содржина се исцрпува во проповедање на смислата која е трансцедентна на светот значи да не се сфати неговата најважна особеност - потполното надминување на противречностите на трансцедентното и одовдеземското во него самиот. Благата вест на “Воплотениот Логос“ означува дека и она најдалечното постанало блиско, дека вселенската смисла до дно го просветлила целиот земен живот. Според тоа, тежиштето на христијанството не е на страданието на светот кој Бог го напуштил, туку радоста во која се претвора крсното страдање - радоста на воскресението.

Царевите го прашале Давид Јевсеевич, што е напишано во таа голубина книга:

Од што се зачнала белата светлост;
Од што се зачнале белите зори,
Од што се зачнала младата бела месечина,
Од што се зачнале ѕвездите многубројни, 
Од што се зачнал ситниот дождец?

На тоа премудриот Давид Јесеевич одговорил:

Ќе ви кажам, браќа, не по ученост, 
Не по ученост, туку по сеќавање:
Зачнало ни се бело светло,
Од Самиот Цар Христос небесен, 
Сонченце красно - од лице Божјо, 
Јасна зора - од риза Божја, 
Млада, светла месечина - од гради Божји, 
Ноќи темни - од мисли Божји, 
Ситен дождец - од солзи Негови,
А силен ветар - од здив Негов.

Да се вдлабочиш во таа народна песна - значи да сфатиш дека наивното се граничи со генијалното. Онаа смисла на животот, која е сокриена од премудрите, овде навистина им се открива на децата. Ние се сомневаме, трагаме, страдаме поради своето незнаење и вечно сме растргани помеѓу стравот и надежта. Меѓутоа, кристално јасниот и детски чистиот поглед на голубината книга засигурно знае зошто светли сонцето и месечината, зошто на небото блескаат неброени ѕвезди, поради што воздивнува ветрот, за што промислуваат длабоките ноќни мисли.

Кнез Евгениј Трубецки - “Смислата на животот“